Piše: Vesna Lovrić-Plantić
Kad se spomene izraz digitalni sat, većina odmah pomisli na elektronske satove kojima pogon daje baterija, kao oscilator koriste kristal kvarca, a tačno
vreme se očitava na LED, odnosno LCD, displeju. Međutim, striktna definicija digitalnog sata je da “pokazuje tačno vreme brojevima, a ne brojčanikom i kazaljkama”. To u suštini znači da počeci izrade digitalnih satova sežu duboko u 19. vek.
BEZ KAZALJKI
Ako bismo pak temu proširili i na kućne satove, mogli bismo govoriti i o časovnicima kod kojih se ne pomeraju kazaljke, nego brojčanik. Takvi su, na primer, revolving-band clocks, tj. satovi s obručem koji se okreće. Reč je o časovnicima gde se tačno vreme iščitava na prstenu na kome se nalaze brojčane oznake i koji se okreće u odnosu na fiksni marker. Poreklo tih merača vremena treba tražiti u gotskim satovima s pokretnim brojčanikom koji su isto tako imali fi ksni pokazivač, a prvi put su se koristili na satovima-kuglama u 16. veku. Varijanta satova-kugli bili su časovnici koji su 17. veka, a njihov mehanizam je s nemirnicom kao oscilatorom smešten u metalnu kuglu na kojoj je bio brojčani venac koji se rotirao, dok je indikator bio fiksni. Zanimljivo je da je mehanizam sata pokretala težina samog časovnika, budući da je bio okačen o uže namotano oko bubnja unutar sata; kako je vreme proticalo, sat se sve više spuštao. Kako bi se ponovo navio, podizao se do vrha užeta, a opruga koja pokreće bubanj namotala bi uže. Isti princip imaju i satovi s brojčanikom bez kazaljki. Reč je o časovnicima kod kojih se brojčanik okreće horizontalno (obično ima dva nezavisna kruga, odnosno venca, sa oznakama časova, odnosno minuta). Ti satovi, retki u epohi Luja XV, u doba klasicizma su se izrađivali u većem broju. S obzirom na tip brojčanika, njihova funkcija nije bila precizno pokazivanje vremena, nego prvenstveno dekorativna. Obično su kućišta stajala na visokim postamentima u obliku stuba ili kocke, a imala su formu urne ili kugle. Dakle, kućne satove s pokretnim brojčanikom, bez kazaljki, nalazimo već u 16. veku.
